این تحول مطلوب به وضوح با هر دسته شاخص علم‌سنجی که بررسی شود، دیده می‌شود.
تحولی که شاهد آن هستیم، نتیجه تلاش همه‌جانبه و جامع پژوهشگران دلسوز و کارشناس باسلیقه‌های سیاسی و فرهنگی بسیار متفاوت است که در سایه تفکر خودکفایی مطرح شده و پس از انقلاب متجلی شد و مجال شکوفایی یافت.
به‌نظر من، فضای فکری پس از انقلاب و نیازهای دفاعی کشور، بیشترین نقش را در اثرگذاری تلاش‌های فردی و جمعی غیردولتی پژوهشگران و نیز سرمایه‌گذاری‌های پژوهشی داشته است، اما متأسفانه اینگونه تلاش‌ها هنوز، 3 دهه پس از انقلاب، به یک خرد جمعی برنامه‌ریزی و خرد سیاستگذاری کلان دولتی منجر نشده است.
در ادامه به یکی از مظاهر این نبود خرد جمعی اشاره می‌کنم.
ما 3 دوره سیاستگذاری پژوهشی در سطح دولت را پشت سر گذاشته‌ایم. دوره اول از اوایل انقلاب تا سال 1369 است که شورای پژوهش‌های علمی کشور، به‌عنوان نهادی ملی که قبل از انقلاب شروع به‌کار کرده بود، فعالیت مجدد خود را شروع کرد.
از فعالیت‌های این دوره شورای پژوهش‌ها، مستنداتی در دست نیست.
دوره دوم، همان دوره سوم شورای پژوهش‌های علمی کشور است که با اساسنامه و ترکیب جدید اعضا از سال 1369 شروع به کار کرد.
فعالیت‌های این دوره شورا گسترده بود و مستندات فراوانی تولید شد که مهم‌ترین آنها تعیین موانع پژوهش در کشور، اولویت‌های تحقیقاتی در کشور، طرح‌های ملی و سند طالقان برای توسعه علوم پایه بود.
این دوره تا سال 1379 ادامه داشت و دوره‌ای پربار به لحاظ آموزش جمعی در سیاستگذاری و شناخت فرایند سیاستگذاری پژوهشی در سطح کشور و نیز در سطح بخش‌های مختلف اداری کشور بود.
از سال 1381 شورای تحقیقات و فناوری در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جدید شکل گرفت.
این شورا طلایه‌دار شورای‌عالی جدید علوم، تحقیقات و فناوری، شورای عتف، به ریاست رئیس‌جمهوری بود، که باید آن را دوره سوم سیاستگذاری ملی پژوهشی تلقی کرد.
سال 1383 شورای عتف رسما شروع به کار کرد و اولین جلسه آن به ریاست رئیس‌جمهور وقت آقای خاتمی تشکیل شد. در اولین جلسه، آقای خاتمی به اهمیت این شورا اشاره کرد و اینکه باید ماهانه تشکیل شود.
اصرار من در آن موقع که بگذارند هر فصل یک بار تشکیل شود و اینکه رئیس‌جمهور فرصت نخواهد کرد ماهانه این جلسه را تشیکل دهد، به جایی نرسید اما جلسه دوم شورا هیچگاه در آن دولت تشکیل نشد. دولت کنونی هم یک جلسه این شورا را به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل داد و سپس عملا آن را تعطیل کرد.
نتیجه آن است که هم‌اکنون ما هیچ نهاد سیاستگذاری در سطح کلان‌ملی نداریم.
کشور ما آمادگی دارد حدود 10طرح کلان علمی را شروع کند. 2نمونه مصوب شورای پژوهش‌های کشور در سال 1387 یکی رصدخانه ملی و دیگری شتابگر ملی است.
امیدوارم روزی شاهد راه‌اندازی 10طرح علمی کلان در کشور باشیم که آن روز، روز صفر شروع تحول علمی ایران خواهد بود.
*استاد دانشگاه شریف و معاون آموزشی سابق وزارت علوم
